H Τουρκία είναι αποφασισμένη να κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις της, προκειμένου να πετύχουν οι «κοινοί στόχοι» στην περιοχή μας, δηλώνει σε συνέντευξή του στο ΑΜΠΕ ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, μιλώντας για την επόμενη κρίσιμη δεκαετία. «Προσβλέπουμε στη δημιουργία ...
H Τουρκία είναι αποφασισμένη να κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις της, προκειμένου να πετύχουν οι «κοινοί στόχοι» στην περιοχή μας, δηλώνει σε συνέντευξή του στο ΑΜΠΕ ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, μιλώντας για την επόμενη κρίσιμη δεκαετία. «Προσβλέπουμε στη δημιουργία μιας νέας περιοχής πρότυπο για τον υπόλοιπο κόσμο» σημειώνει ο Τούρκος υπουργός, που έχει ήδη στο ενεργητικό του τη δραματική αλλαγή της τουρκικής πολιτικής από την εσωστρέφεια του «ανάδελφου έθνους» στο όραμα της «μηδενικής τριβής με τους γείτονες».
Ο κ. Νταβούτογλου υπαινίσσεται ότι οι μεγάλες αλλαγές, που γίνονται στην περιοχή, οδηγούν στη δημιουργία ενός δημοκρατικού περιβάλλοντος και μιας νέας αίσθησης «περιφερειακής κυριότητας». Η έννοια αυτή της «περιφερειακής κυριότητας» εξειδικεύει συλλήψεις και οραματισμούς που είχαν προβληθεί μέσα από το ακαδημαϊκό ερευνητικό έργο του ιδίου και είχαν στερεοτυπικά χαρακτηρισθεί ως «νεο-οθωμανισμός».
Μετά την επιστροφή του από την Αθήνα, ο Τούρκος υπουργός επαναλαμβάνει στο ΑΜΠΕ την αισιοδοξία του για τη θετική πορεία που έχουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και υποστηρίζει ότι οι ιδέες για μονομερή ανακήρυξη Ανεξάρτητων Οικονομικών Ζωνών στο Αιγαίο «δεν πρόκειται να ωφελήσουν κανέναν». Στέλνει μήνυμα προς την κυπριακή πλευρά ότι η Τουρκία «εκτός από μεγάλη αγορά, είναι η ασφαλέστερη, η κοντινότερη και η πιο επικερδής δίοδος προς τις ευρωπαϊκές αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου, αφού έχει ήδη έτοιμη την απαιτούμενη υποδομή».
Επιπλέον, υπαινίσσεται ότι θα χρειαστεί αλλαγή του τουρκικού Συντάγματος για να μπορέσει να λειτουργήσει η θεολογική Σχολή της Χάλκης, εκτός του πλαισίου των κρατικών πανεπιστημίων στην Τουρκία. Σε σχέση με τους περιορισμούς, που έθεσε ο νέος νόμος για την απόκτηση ακίνητης ιδιοκτησίας από τους Έλληνες υπηκόους στην Κωνσταντινούπολη, ο Τούρκος υπουργός δείχνει αμηχανία.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:
ΑΜΠΕ: Η Τουρκία εισέρχεται σε μια περίοδο εορτασμών διαφόρων εκατονταετηρίδων (εκατό χρόνια των Βαλκανικών πολέμων (το ‘12), εκατό χρόνια από τον α’ παγκόσμιο πόλεμο (το ‘14), εκατό χρόνια από τη «γενοκτονία των Αρμενίων» (το ‘15), και τελικώς εκατό χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας (το ‘23). Θέλετε να σχολιάσετε τις επετείους αυτές και ιδιαίτερα την εκατονταετηρίδα των Βαλκανικών πολέμων, που μοιάζει να στοιχειώνει ακόμα την πολιτική της περιοχής;
AH. DAVUTOGLU: Tα προσεχή δέκα χρόνια, από το 2012 μέχρι το 2023, σημειώνουν την εκατοστή επέτειο μιας πολύ σημαντικής περιόδου της Ιστορίας. Η περίοδος αυτή παρουσιάζει βαθύτατες συστημικές προκλήσεις, προκλήσεις που άλλαξαν όχι μόνο τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή, αλλά πολύ ευρύτερη γεωγραφική περιοχή.
Οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος, ο πόλεμος της Τουρκικής Ανεξαρτησίας και η ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας δεν σημειώνουν μόνο το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά δημιούργησαν εντελώς νέες μορφές και σχέσεις μεταξύ των χωρών της περιοχής, σχέσεις που συχνά επισκιάζονται από την κληρονομιά αυτών των πολέμων.
Τώρα, εκατό χρόνια μετά το ξέσπασμα των Βαλκανικών πολέμων, η περιοχή και ο κόσμος ολόκληρος, διαπερνάται από μια μεγάλη και ταχύτατη μεταμόρφωση. Οι λαοί της περιοχής κάνουν σημαντικά βήματα για να χτίσουν ένα ειρηνικό και δημοκρατικό περιβάλλον και ενεργούν με μια αίσθηση περιφερειακής κυριότητας. Σήμερα, έχουμε μια πραγματική ευκαιρία που μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε την περιοχή υπό το πρίσμα της ευκαιρίας και όχι υπό το πρίσμα της απειλής και του φόβου.
Υπ’ αυτή την έννοια, η Τουρκία στηρίζει όλες τις προσπάθειες για τη δημιουργία των αναγκαίων περιφερειακών και διεθνών μηχανισμών για την αντιμετώπιση των διαφορών μέσα από τον πολιτικό διάλογο, την οικονομική αλληλεξάρτηση και την πολιτιστική κατανόηση. Με αυτό το συνεργασιακό και προς το μέλλον στραμμένο όραμα, η Τουρκία είναι προσηλωμένη στην κινητοποίηση όλων των ικανοτήτων της, προκειμένου να πετύχει τους κοινούς με τους γείτονές της σκοπούς. Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια καινούργια περιοχή, μια περιοχή πρότυπο για τον υπόλοιπο κόσμο. Σ’ αυτή την αντίληψη στηρίζεται το όραμά μας για το 2023. Δεν μπορούμε, όμως, να το πετύχουμε αυτό μόνοι μας.
ΑΜΠΕ: Πώς επηρεάζει όλα αυτά η κρίση στη Συρία; Η αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι η πολιτική σας, της «μηδενικής τριβής» με τους γείτονες, έχει καταρρεύσει. Έτσι είναι;
AH. DAVUTOGLU: Η Συρία δεν είναι απλώς μια γειτονική χώρα. Οι λαοί της Τουρκίας και της Συρίας έχουν ζήσει ο ένας δίπλα στον άλλον σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας και θα συνεχίσουν να μοιράζονται την κοινή γεωγραφία. Υπάρχουν πολλοί ισχυροί δεσμοί μεταξύ των κοινωνιών. Γι αυτό δεν μπορούμε να μένουμε αδιάφοροι στην ανθρωπιστική τραγωδία στη Συρία.
Η Τουρκία συμβάλλει ενεργά στις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας για την ειρηνική λύση της κρίσης στη Συρία, σύμφωνα με τις νόμιμες προσδοκίες του συριακού λαού. Από την άλλη μεριά, η Τουρκία έχει πάντα την πόρτα της ανοιχτή σε κάθε Σύρο, που δραπετεύει από τη βαρβαρότητα του καθεστώτος. Αυτήν τη στιγμή παρέχουμε καταφύγιο σε περίπου 100.000 Σύρους πολίτες. Έως τώρα έχουμε δημιουργήσει 14 στρατόπεδα για να φιλοξενήσουμε τους επισκέπτες μας, ενώ χτίζονται και νέα στρατόπεδα για να αντιμετωπισθούν οι ανάγκες τους.
Η προσφορά χείρας βοηθείας προς τους Σύρους αδελφούς και αδελφές μας δεν είναι μόνο ανθρωπιστική ευθύνη, είναι υποχρέωση που απορρέει από τις αρχές της καλής γειτονίας και της συγγένειας. Ωστόσο, ο αριθμός των Σύρων, που ζητούν καταφύγιο στη χώρα μας, έχει αυξηθεί λόγω της επιδεινούμενης κατάστασης και αισθανόμαστε ότι, επειδή οι τραγικές συνέπειες της βαρβαρότητας του συριακού καθεστώτος θα αντιμετωπιστούν από τις γειτονικές χώρες, η πολιτική της “ανοικτής πόρτας” απορροφά κατά κάποιον τρόπο τη διεθνή αντίδραση. Περιμένουμε ότι η διεθνής κοινότητα θα ανταποκριθεί στην ευθύνη της να μοιραστεί μαζί μας αυτό το φορτίο.
Το καθεστώς στη Συρία αποτελεί μια σοβαρή απειλή, όχι μόνο για τον συριακό λαό, αλλά και για την ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιοχής. Αυτή η απειλή αποκτά τώρα καινούργιες διαστάσεις, καθώς το καθεστώς εκτελεί τις βίαιες και επιθετικές πολιτικές του εναντίον του λαού και πέρα από τα σύνορα της Συρίας. Είμαστε αποφασισμένοι να πάρουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, για να προστατέψουμε τα σύνορα της Τουρκίας και θεμελιώδη δικαιώματα και συμφέροντα των Τούρκων πολιτών. Οι εχθρικές και επιθετικές ενέργειες του καθεστώτος της Συρίας εναντίον της Τουρκίας δεν μπορούν να μείνουν αναπάντητες.
Δεν θα ανεχθούμε ούτε τις απόπειρες ριζοσπαστικών και τρομοκρατικών ομάδων να υφαρπάσσουν τον νόμιμο αγώνα του συριακού λαού και να εκμεταλλευθούν τη σημερινή αναταραχή. Η Τουρκία παίρνει αποφασιστικά τα αναγκαία μέτρα εναντίον κάθε απειλής, που ξεκινάει από τη Συρία. Θεωρούμε την εδαφική ακεραιότητα και την ενότητα της Συρίας “ιερή”.
Ευχόμαστε τη δημιουργία ενός ελεύθερου και δημοκρατικού συνταγματικού συστήματος στη Συρία που θα εγγυηθεί θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες όλων των Σύρων πολιτών, χωρίς καμία διάκριση, σύμφωνα με τις νόμιμες προσδοκίες τους. Για τον σκοπό αυτό, καλούμε τη διεθνή κοινότητα να κάνει αποφασιστικά βήματα για να σταματήσει αμέσως την αιματοχυσία και να βοηθήσει για την άμεση τελεσφόρηση της διαδικασίας της δημοκρατικής μετάβασης.
ΑΜΠΕ: Πώς η σχέση σας με το Ιράν επηρεάζεται από την κρίση στη Συρία; Έχει η Τουρκία κάποια νέα στοιχεία να προσφέρει στη σχέση της με το Ιράν;
AH. DAVUTOGLU: Η Τουρκία έχει σχέσεις αιώνων, πολιτιστικούς δεσμούς και διευρυμένη οικονομική συνεργασία με το Ιράν. Σχεδόν δύο εκατομμύρια Ιρανοί επισκέφθηκαν την Τουρκία το 2011. Το διμερές εμπόριο ξεπέρασε τα 16 δισεκατομμύρια δολάρια την ίδια χρονιά. Περιμένουμε ότι θα ξεπεράσει τα 20 δισ. δολάρια φέτος. Συνεχίζουμε να ανταλλάσσουμε υψηλού επιπέδου επισκέψεις με το Ιράν. Από την άλλη μεριά, θεωρούμε φυσικό ότι δεν συμμεριζόμαστε τις ίδιες απόψεις σε όλα τα θέματα, ένα από τα οποία είναι και οι εξελίξεις στη Συρία. Ενώ οι Ιρανοί εξακολουθούν να στηρίζουν το καθεστώς Άσαντ και υποστηρίζουν ότι πρέπει να δοθεί ακόμα περισσότερος χρόνος στον Άσαντ, εμείς τους καλούμε να καταλάβουν ότι ο Άσαντ δολοφονεί τον ίδιο τον λαό του και ότι με το αίμα 35.000 ανθρώπων στα χέρια του, το καθεστώς δεν έχει πλέον καμία νομιμοποίηση και κανένα μέλλον.
Ο λαός της Συρίας πρέπει να έχει λόγο στο μέλλον της Συρίας και να αποφασίσει πώς θα κυβερνάται. Ήταν, ωστόσο, η Τουρκία που έκανε μεγάλες προσπάθειες για να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ του Ιράν και των P5+1 στο θέμα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Υποστηρίξαμε τον διάλογο και τη διπλωματία για την επίλυση του προβλήματος. Η δήλωση της Τεχεράνης υιοθετήθηκε το 2009 με πρωτοβουλία της Τουρκίας και της Βραζιλίας.
Φιλοξενήσαμε τις διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ιράν και των P5+1 έπειτα από διακοπή ενάμιση χρόνου, στις 14 Απριλίου, στην Πόλη. Δύο συναντήσεις τεχνικού επιπέδου έγιναν τον Ιούλιο στην Κωνσταντινούπολη με εκπροσώπους και εμπειρογνώμονες και από τις δύο πλευρές. Μια ακόμα συνάντηση μεταξύ του επικεφαλής διαπραγματευτή του Ιράν, Jalili και της επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Ashton, έγινε στις 18 Σεπτεμβρίου και πάλι στην Κωνσταντινούπολη. Αυτό δείχνει ότι η προσέγγιση του διαλόγου, που υποστηρίχθηκε από την Τουρκία για πολύ καιρό, είναι η σωστή προσέγγιση.
ΑΜΠΕ: Πώς μπορούν να επηρεαστούν οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας από την ιδέα της μονομερούς ανακήρυξης αποκλειστικής οικονομικής ζώνης στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο;
AH. DAVUTOGLU: Πιστεύουμε ειλικρινά ότι η αμοιβαία κατανόηση και ο σεβασμός στις ευαισθησίες ο ένας του άλλου, στη βάση της καλής γειτονίας, είναι βασικά στοιχεία για την περαιτέρω προώθηση της δημιουργικής ατμόσφαιρας στις σχέσεις Τουρκίας- Ελλάδας. Έχοντας αυτό κατά νου, η Τουρκία είναι αποφασισμένη να συμβάλει περαιτέρω στην υφιστάμενη θετική κατεύθυνση των σχέσεών μας. Μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ σε αμφισβητούμενες θαλάσσιες περιοχές, δεν μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος καμιάς πλευράς.
ΑΜΠΕ: Πώς εκτιμάτε την ανακήρυξη ΑΟΖ από την Κύπρο;
AH. DAVUTOGLU: Οι μονομερείς ενέργειες της ελληνοκυπριακής πλευράς ήταν άκαιρες και αρνητικές σε ό,τι αφορά τη διαδικασία λύσης του κυπριακού. Είναι αποδεκτό από όλες τις πλευρές ότι οι τουρκοκύπριοι έχουν ίσα και εγγενή δικαιώματα, στον υπεράκτιο πλούτο ολόκληρου του νησιού. Το θέμα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία ή ένα πρόβλημα για την Κύπρο, ανάλογα με το πώς θα το διαχειριστούμε.
Οι προτάσεις των Τουρκοκυπρίων της 24ης Σεπτεμβρίου 2011 και της 9η Σεπτεμβρίου 2000 12 στον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών είναι ένα όργανο, που μπορεί να δημιουργήσει μια κοινά αποδεκτή αντίληψη.
Η πρόταση προβλέπει ότι οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι πρέπει να ενθαρρυνθούν να καθίσουν αμέσως στο τραπέζι και να αποφασίσουν την μελλοντική πορεία των δραστηριοτήτων γύρω από τον υπεράκτιο πλούτο, πετρέλαιο /αέριο, συμπεριλαμβανομένων θεμάτων, όπως τη χρηματοδότηση και τη διανομή των εσόδων. Αν αυτό γίνει εφικτό, θα ενισχύσει τις συνομιλίες για τη λύση του κυπριακού. Αν όχι, οι Τουρκοκύπριοι είπαν ότι θα συνεχίσουν τις υπεράκτιες δραστηριότητες εκμετάλλευσης, νοτίως του νησιού. Ας συγκρατήσουμε, επίσης, ότι η Τουρκία, εκτός του ότι είναι μια μεγάλη αγορά, είναι η ασφαλέστερη, η πιο πρακτική και πιο επικερδής διέξοδος προς τις ευρωπαϊκές αγορές πετρελαίου/αερίου, αφού ήδη έχει έτοιμη την απαιτούμενη υποδομή. Επιπλέον, επιτρέψτε μου να υπογραμμίσω μια άλλη πλευρά του θέματος. Ορισμένα τμήματα της επίδικης περιοχής υπερκαλύπτουν την τουρκική υφαλοκρηπίδα προς δυσμάς του νησιού. Σε ό,τι αφορά τα νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντά της μέσα στα όρια τής υφαλοκρηπίδα της, είναι φυσικό η Τουρκία να μην φεισθεί καμίας προσπάθειας, προκειμένου να διατηρήσει τα ipso facto ab initio δικαιώματά της.
ΑΜΠΕ: Πρόκειται η Τουρκία να παρέμβει στη συζήτηση για τη μελλοντική αρχιτεκτονική της ΕΕ; Έχει γίνει κάποια συζήτηση για το θέμα αυτό με την ελληνική κυβέρνηση;
AH. DAVUTOGLU: Η Τουρκία είναι μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας και έχει πολύ στενές σχέσεις με την ΕΕ μέσα στην προοπτική να γίνει πλήρες μέλος της Ένωσης. Συνεπώς, είναι φυσικό η Τουρκία να παρακολουθεί τις εξελίξεις στην ΕΕ και τις συζητήσεις που αφορούν το μέλλον, συζήτηση που επανενεργοποιήθηκε μέσα από την εξελισσόμενη οικονομική κρίση. Η ομιλία για την «Κατάσταση της Ένωσης» του κ. Μπαρόσο, του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 12 Σεπτεμβρίου, καθώς και η τελική έκθεση της «Ομάδας το Μέλλον της Ευρώπης» που δημοσιεύθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου, προαναγγέλλουν μεγάλες αποφάσεις που θα φέρουν νέες ρυθμίσεις και ενδεχομένως αλλαγές των συμφωνιών στην ΕΕ.
Η κρίση δεν έχει μόνο αρνητικές επιπτώσεις στις οικονομίες της ΕΕ, αλλά έχει επίσης πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Ελπίζουμε ότι η κρίση δεν θα οδηγήσει σε εσωστρέφεια στην ΕΕ. Η διεύρυνση, που συμβάλλει ουσιαστικά στην ειρήνη, την ασφάλεια και την ευημερία στην ήπειρό μας πρέπει να συνεχιστεί ακάθεκτη. Από την άλλη μεριά κάτω από τις αντίξοες αυτές συνθήκες, η άκρα δεξιά ανέρχεται. Η αύξηση των ρατσιστικών και ξενοφοβικών τάσεων και λόγων είναι μια ακόμα πηγή ανησυχίας για μας.
Θα ανταλλάξουμε απόψεις με τους Έλληνες γείτονές μας για τον δρόμο που θα μπορούσε να πάρει η ΕΕ.
ΑΜΠΕ: Πώς εξηγείτε την έλλειψη προόδου στο θέμα της θεολογικής σχολής της Χάλκης;
AH. DAVUTOGLU: Η θεολογική σχολή της Χάλκης δεν λειτουργεί από το 1971, ως αποτέλεσμα απόφασης δικαστηρίου που ερμήνευε τις αντίστοιχες διατάξεις του Συντάγματος. Γι αυτό δεν μπορεί να ανοίξει με μια καθαρά πολιτική απόφαση. Η ίαση πρέπει να είναι νομική. Η απόφαση του δικαστηρίου δεν είχε ως θέμα τη θεολογική σχολή της Χάλκης καθαυτή, αλλά η θεολογική σχολή επηρεάστηκε έμμεσα. Σύμφωνα με το τουρκικό Σύνταγμα και τη σχετική νομοθεσία, η θεολογική εκπαίδευση είναι δυνατή μόνο υπό την εποπτεία του κράτους.
Αυτός ο συνταγματικός περιορισμός αφορά όλες τις θρησκευτικές κοινότητες στην Τουρκία και δεν υπάρχει διάκριση προς τη ελληνορθόδοξη κοινότητα.
Στο παρελθόν προτάθηκε η επαναλειτουργία της Σχολής, υπό την αιγίδα ενός από τα πανεπιστήμια του Κράτους στην Κωνσταντινούπολη. Προτάθηκε ως μέσο για να ξεπερασθεί η σημερινή νομική εμπλοκή, αλλά δεν έγινε αποδεκτή.
Καταλαβαίνουμε την ανάγκη της ελληνορθόδοξου κοινότητας να εκπαιδεύσει τον κλήρο της και αναζητούμε θετικά έναν λειτουργικό τρόπο για να επαναλειτουργήσει η Θεολογική Σχολή με ικανοποιητικό τρόπο για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.
ΑΜΠΕ: Πώς εξηγείτε τον νέο νόμο που περιορίζει το δικαίωμα των Ελλήνων υπηκόων στο να αποκτήσουν ακίνητη περιουσία στην Κωνσταντινούπολη;
AH. DAVUTOGLU: Σε όλες τις χώρες το δικαίωμα των αλλοδαπών να αποκτήσουν ακίνητη ιδιοκτησία προσδιορίζεται από πολλαπλά κριτήρια που αρχίζουν από το τύπο και τον τόπο της ιδιοκτησίας μέχρι την αρχή της αμοιβαιότητας και άλλες παραμέτρους εθνικής ασφάλειας. Μερικές φορές ειδικές καταστάσεις, όπως η εγγύτητα σε περιοχές πολιτιστικής σημασίας, λαμβάνονται υπόψη. Από οικονομικής απόψεως η κυβέρνησή μας παίρνει σαφή μέτρα για να άρει τους περιορισμούς, όσο είναι δυνατόν. Το δικαίωμα των αλλοδαπών να αποκτήσουν ακίνητη ιδιοκτησία στην Τουρκία -και αυτό αφορά τους πολίτες όλων των χωρών, όχι μόνο τους Έλληνες- προσδιορίζεται αφού λάβουμε υπόψη μας όλους τους παράγοντες. Είμαι βέβαιος ότι η μέθοδος αυτή ισχύει σε όλες τις χώρες.
Νταβούτογλου: Η μονομερής ανακήρυξη της ΑΟΖ, δεν θα ωφελήσει την Ελλάδα
H Τουρκία είναι αποφασισμένη να κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις της, προκειμένου να πετύχουν οι «κοινοί στόχοι» στην περιοχή μας, δηλώνει σε συνέντευξή του στο ΑΜΠΕ ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, μιλώντας για την επόμενη κρίσιμη δεκαετία. «Προσβλέπουμε στη δημιουργία ...
H Τουρκία είναι αποφασισμένη να κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις της, προκειμένου να πετύχουν οι «κοινοί στόχοι» στην περιοχή μας, δηλώνει σε συνέντευξή του στο ΑΜΠΕ ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, μιλώντας για την επόμενη κρίσιμη δεκαετία. «Προσβλέπουμε στη δημιουργία μιας νέας περιοχής πρότυπο για τον υπόλοιπο κόσμο» σημειώνει ο Τούρκος υπουργός, που έχει ήδη στο ενεργητικό του τη δραματική αλλαγή της τουρκικής πολιτικής από την εσωστρέφεια του «ανάδελφου έθνους» στο όραμα της «μηδενικής τριβής με τους γείτονες».
Ο κ. Νταβούτογλου υπαινίσσεται ότι οι μεγάλες αλλαγές, που γίνονται στην περιοχή, οδηγούν στη δημιουργία ενός δημοκρατικού περιβάλλοντος και μιας νέας αίσθησης «περιφερειακής κυριότητας». Η έννοια αυτή της «περιφερειακής κυριότητας» εξειδικεύει συλλήψεις και οραματισμούς που είχαν προβληθεί μέσα από το ακαδημαϊκό ερευνητικό έργο του ιδίου και είχαν στερεοτυπικά χαρακτηρισθεί ως «νεο-οθωμανισμός».
Μετά την επιστροφή του από την Αθήνα, ο Τούρκος υπουργός επαναλαμβάνει στο ΑΜΠΕ την αισιοδοξία του για τη θετική πορεία που έχουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και υποστηρίζει ότι οι ιδέες για μονομερή ανακήρυξη Ανεξάρτητων Οικονομικών Ζωνών στο Αιγαίο «δεν πρόκειται να ωφελήσουν κανέναν». Στέλνει μήνυμα προς την κυπριακή πλευρά ότι η Τουρκία «εκτός από μεγάλη αγορά, είναι η ασφαλέστερη, η κοντινότερη και η πιο επικερδής δίοδος προς τις ευρωπαϊκές αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου, αφού έχει ήδη έτοιμη την απαιτούμενη υποδομή».
Επιπλέον, υπαινίσσεται ότι θα χρειαστεί αλλαγή του τουρκικού Συντάγματος για να μπορέσει να λειτουργήσει η θεολογική Σχολή της Χάλκης, εκτός του πλαισίου των κρατικών πανεπιστημίων στην Τουρκία. Σε σχέση με τους περιορισμούς, που έθεσε ο νέος νόμος για την απόκτηση ακίνητης ιδιοκτησίας από τους Έλληνες υπηκόους στην Κωνσταντινούπολη, ο Τούρκος υπουργός δείχνει αμηχανία.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:
ΑΜΠΕ: Η Τουρκία εισέρχεται σε μια περίοδο εορτασμών διαφόρων εκατονταετηρίδων (εκατό χρόνια των Βαλκανικών πολέμων (το ‘12), εκατό χρόνια από τον α’ παγκόσμιο πόλεμο (το ‘14), εκατό χρόνια από τη «γενοκτονία των Αρμενίων» (το ‘15), και τελικώς εκατό χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας (το ‘23). Θέλετε να σχολιάσετε τις επετείους αυτές και ιδιαίτερα την εκατονταετηρίδα των Βαλκανικών πολέμων, που μοιάζει να στοιχειώνει ακόμα την πολιτική της περιοχής;
AH. DAVUTOGLU: Tα προσεχή δέκα χρόνια, από το 2012 μέχρι το 2023, σημειώνουν την εκατοστή επέτειο μιας πολύ σημαντικής περιόδου της Ιστορίας. Η περίοδος αυτή παρουσιάζει βαθύτατες συστημικές προκλήσεις, προκλήσεις που άλλαξαν όχι μόνο τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή, αλλά πολύ ευρύτερη γεωγραφική περιοχή.
Οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος, ο πόλεμος της Τουρκικής Ανεξαρτησίας και η ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας δεν σημειώνουν μόνο το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά δημιούργησαν εντελώς νέες μορφές και σχέσεις μεταξύ των χωρών της περιοχής, σχέσεις που συχνά επισκιάζονται από την κληρονομιά αυτών των πολέμων.
Τώρα, εκατό χρόνια μετά το ξέσπασμα των Βαλκανικών πολέμων, η περιοχή και ο κόσμος ολόκληρος, διαπερνάται από μια μεγάλη και ταχύτατη μεταμόρφωση. Οι λαοί της περιοχής κάνουν σημαντικά βήματα για να χτίσουν ένα ειρηνικό και δημοκρατικό περιβάλλον και ενεργούν με μια αίσθηση περιφερειακής κυριότητας. Σήμερα, έχουμε μια πραγματική ευκαιρία που μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε την περιοχή υπό το πρίσμα της ευκαιρίας και όχι υπό το πρίσμα της απειλής και του φόβου.
Υπ’ αυτή την έννοια, η Τουρκία στηρίζει όλες τις προσπάθειες για τη δημιουργία των αναγκαίων περιφερειακών και διεθνών μηχανισμών για την αντιμετώπιση των διαφορών μέσα από τον πολιτικό διάλογο, την οικονομική αλληλεξάρτηση και την πολιτιστική κατανόηση. Με αυτό το συνεργασιακό και προς το μέλλον στραμμένο όραμα, η Τουρκία είναι προσηλωμένη στην κινητοποίηση όλων των ικανοτήτων της, προκειμένου να πετύχει τους κοινούς με τους γείτονές της σκοπούς. Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια καινούργια περιοχή, μια περιοχή πρότυπο για τον υπόλοιπο κόσμο. Σ’ αυτή την αντίληψη στηρίζεται το όραμά μας για το 2023. Δεν μπορούμε, όμως, να το πετύχουμε αυτό μόνοι μας.
ΑΜΠΕ: Πώς επηρεάζει όλα αυτά η κρίση στη Συρία; Η αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι η πολιτική σας, της «μηδενικής τριβής» με τους γείτονες, έχει καταρρεύσει. Έτσι είναι;
AH. DAVUTOGLU: Η Συρία δεν είναι απλώς μια γειτονική χώρα. Οι λαοί της Τουρκίας και της Συρίας έχουν ζήσει ο ένας δίπλα στον άλλον σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας και θα συνεχίσουν να μοιράζονται την κοινή γεωγραφία. Υπάρχουν πολλοί ισχυροί δεσμοί μεταξύ των κοινωνιών. Γι αυτό δεν μπορούμε να μένουμε αδιάφοροι στην ανθρωπιστική τραγωδία στη Συρία.
Η Τουρκία συμβάλλει ενεργά στις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας για την ειρηνική λύση της κρίσης στη Συρία, σύμφωνα με τις νόμιμες προσδοκίες του συριακού λαού. Από την άλλη μεριά, η Τουρκία έχει πάντα την πόρτα της ανοιχτή σε κάθε Σύρο, που δραπετεύει από τη βαρβαρότητα του καθεστώτος. Αυτήν τη στιγμή παρέχουμε καταφύγιο σε περίπου 100.000 Σύρους πολίτες. Έως τώρα έχουμε δημιουργήσει 14 στρατόπεδα για να φιλοξενήσουμε τους επισκέπτες μας, ενώ χτίζονται και νέα στρατόπεδα για να αντιμετωπισθούν οι ανάγκες τους.
Η προσφορά χείρας βοηθείας προς τους Σύρους αδελφούς και αδελφές μας δεν είναι μόνο ανθρωπιστική ευθύνη, είναι υποχρέωση που απορρέει από τις αρχές της καλής γειτονίας και της συγγένειας. Ωστόσο, ο αριθμός των Σύρων, που ζητούν καταφύγιο στη χώρα μας, έχει αυξηθεί λόγω της επιδεινούμενης κατάστασης και αισθανόμαστε ότι, επειδή οι τραγικές συνέπειες της βαρβαρότητας του συριακού καθεστώτος θα αντιμετωπιστούν από τις γειτονικές χώρες, η πολιτική της “ανοικτής πόρτας” απορροφά κατά κάποιον τρόπο τη διεθνή αντίδραση. Περιμένουμε ότι η διεθνής κοινότητα θα ανταποκριθεί στην ευθύνη της να μοιραστεί μαζί μας αυτό το φορτίο.
Το καθεστώς στη Συρία αποτελεί μια σοβαρή απειλή, όχι μόνο για τον συριακό λαό, αλλά και για την ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιοχής. Αυτή η απειλή αποκτά τώρα καινούργιες διαστάσεις, καθώς το καθεστώς εκτελεί τις βίαιες και επιθετικές πολιτικές του εναντίον του λαού και πέρα από τα σύνορα της Συρίας. Είμαστε αποφασισμένοι να πάρουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, για να προστατέψουμε τα σύνορα της Τουρκίας και θεμελιώδη δικαιώματα και συμφέροντα των Τούρκων πολιτών. Οι εχθρικές και επιθετικές ενέργειες του καθεστώτος της Συρίας εναντίον της Τουρκίας δεν μπορούν να μείνουν αναπάντητες.
Δεν θα ανεχθούμε ούτε τις απόπειρες ριζοσπαστικών και τρομοκρατικών ομάδων να υφαρπάσσουν τον νόμιμο αγώνα του συριακού λαού και να εκμεταλλευθούν τη σημερινή αναταραχή. Η Τουρκία παίρνει αποφασιστικά τα αναγκαία μέτρα εναντίον κάθε απειλής, που ξεκινάει από τη Συρία. Θεωρούμε την εδαφική ακεραιότητα και την ενότητα της Συρίας “ιερή”.
Ευχόμαστε τη δημιουργία ενός ελεύθερου και δημοκρατικού συνταγματικού συστήματος στη Συρία που θα εγγυηθεί θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες όλων των Σύρων πολιτών, χωρίς καμία διάκριση, σύμφωνα με τις νόμιμες προσδοκίες τους. Για τον σκοπό αυτό, καλούμε τη διεθνή κοινότητα να κάνει αποφασιστικά βήματα για να σταματήσει αμέσως την αιματοχυσία και να βοηθήσει για την άμεση τελεσφόρηση της διαδικασίας της δημοκρατικής μετάβασης.
ΑΜΠΕ: Πώς η σχέση σας με το Ιράν επηρεάζεται από την κρίση στη Συρία; Έχει η Τουρκία κάποια νέα στοιχεία να προσφέρει στη σχέση της με το Ιράν;
AH. DAVUTOGLU: Η Τουρκία έχει σχέσεις αιώνων, πολιτιστικούς δεσμούς και διευρυμένη οικονομική συνεργασία με το Ιράν. Σχεδόν δύο εκατομμύρια Ιρανοί επισκέφθηκαν την Τουρκία το 2011. Το διμερές εμπόριο ξεπέρασε τα 16 δισεκατομμύρια δολάρια την ίδια χρονιά. Περιμένουμε ότι θα ξεπεράσει τα 20 δισ. δολάρια φέτος. Συνεχίζουμε να ανταλλάσσουμε υψηλού επιπέδου επισκέψεις με το Ιράν. Από την άλλη μεριά, θεωρούμε φυσικό ότι δεν συμμεριζόμαστε τις ίδιες απόψεις σε όλα τα θέματα, ένα από τα οποία είναι και οι εξελίξεις στη Συρία. Ενώ οι Ιρανοί εξακολουθούν να στηρίζουν το καθεστώς Άσαντ και υποστηρίζουν ότι πρέπει να δοθεί ακόμα περισσότερος χρόνος στον Άσαντ, εμείς τους καλούμε να καταλάβουν ότι ο Άσαντ δολοφονεί τον ίδιο τον λαό του και ότι με το αίμα 35.000 ανθρώπων στα χέρια του, το καθεστώς δεν έχει πλέον καμία νομιμοποίηση και κανένα μέλλον.
Ο λαός της Συρίας πρέπει να έχει λόγο στο μέλλον της Συρίας και να αποφασίσει πώς θα κυβερνάται. Ήταν, ωστόσο, η Τουρκία που έκανε μεγάλες προσπάθειες για να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ του Ιράν και των P5+1 στο θέμα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Υποστηρίξαμε τον διάλογο και τη διπλωματία για την επίλυση του προβλήματος. Η δήλωση της Τεχεράνης υιοθετήθηκε το 2009 με πρωτοβουλία της Τουρκίας και της Βραζιλίας.
Φιλοξενήσαμε τις διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ιράν και των P5+1 έπειτα από διακοπή ενάμιση χρόνου, στις 14 Απριλίου, στην Πόλη. Δύο συναντήσεις τεχνικού επιπέδου έγιναν τον Ιούλιο στην Κωνσταντινούπολη με εκπροσώπους και εμπειρογνώμονες και από τις δύο πλευρές. Μια ακόμα συνάντηση μεταξύ του επικεφαλής διαπραγματευτή του Ιράν, Jalili και της επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Ashton, έγινε στις 18 Σεπτεμβρίου και πάλι στην Κωνσταντινούπολη. Αυτό δείχνει ότι η προσέγγιση του διαλόγου, που υποστηρίχθηκε από την Τουρκία για πολύ καιρό, είναι η σωστή προσέγγιση.
ΑΜΠΕ: Πώς μπορούν να επηρεαστούν οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας από την ιδέα της μονομερούς ανακήρυξης αποκλειστικής οικονομικής ζώνης στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο;
AH. DAVUTOGLU: Πιστεύουμε ειλικρινά ότι η αμοιβαία κατανόηση και ο σεβασμός στις ευαισθησίες ο ένας του άλλου, στη βάση της καλής γειτονίας, είναι βασικά στοιχεία για την περαιτέρω προώθηση της δημιουργικής ατμόσφαιρας στις σχέσεις Τουρκίας- Ελλάδας. Έχοντας αυτό κατά νου, η Τουρκία είναι αποφασισμένη να συμβάλει περαιτέρω στην υφιστάμενη θετική κατεύθυνση των σχέσεών μας. Μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ σε αμφισβητούμενες θαλάσσιες περιοχές, δεν μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος καμιάς πλευράς.
ΑΜΠΕ: Πώς εκτιμάτε την ανακήρυξη ΑΟΖ από την Κύπρο;
AH. DAVUTOGLU: Οι μονομερείς ενέργειες της ελληνοκυπριακής πλευράς ήταν άκαιρες και αρνητικές σε ό,τι αφορά τη διαδικασία λύσης του κυπριακού. Είναι αποδεκτό από όλες τις πλευρές ότι οι τουρκοκύπριοι έχουν ίσα και εγγενή δικαιώματα, στον υπεράκτιο πλούτο ολόκληρου του νησιού. Το θέμα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία ή ένα πρόβλημα για την Κύπρο, ανάλογα με το πώς θα το διαχειριστούμε.
Οι προτάσεις των Τουρκοκυπρίων της 24ης Σεπτεμβρίου 2011 και της 9η Σεπτεμβρίου 2000 12 στον γενικό γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών είναι ένα όργανο, που μπορεί να δημιουργήσει μια κοινά αποδεκτή αντίληψη.
Η πρόταση προβλέπει ότι οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι πρέπει να ενθαρρυνθούν να καθίσουν αμέσως στο τραπέζι και να αποφασίσουν την μελλοντική πορεία των δραστηριοτήτων γύρω από τον υπεράκτιο πλούτο, πετρέλαιο /αέριο, συμπεριλαμβανομένων θεμάτων, όπως τη χρηματοδότηση και τη διανομή των εσόδων. Αν αυτό γίνει εφικτό, θα ενισχύσει τις συνομιλίες για τη λύση του κυπριακού. Αν όχι, οι Τουρκοκύπριοι είπαν ότι θα συνεχίσουν τις υπεράκτιες δραστηριότητες εκμετάλλευσης, νοτίως του νησιού. Ας συγκρατήσουμε, επίσης, ότι η Τουρκία, εκτός του ότι είναι μια μεγάλη αγορά, είναι η ασφαλέστερη, η πιο πρακτική και πιο επικερδής διέξοδος προς τις ευρωπαϊκές αγορές πετρελαίου/αερίου, αφού ήδη έχει έτοιμη την απαιτούμενη υποδομή. Επιπλέον, επιτρέψτε μου να υπογραμμίσω μια άλλη πλευρά του θέματος. Ορισμένα τμήματα της επίδικης περιοχής υπερκαλύπτουν την τουρκική υφαλοκρηπίδα προς δυσμάς του νησιού. Σε ό,τι αφορά τα νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντά της μέσα στα όρια τής υφαλοκρηπίδα της, είναι φυσικό η Τουρκία να μην φεισθεί καμίας προσπάθειας, προκειμένου να διατηρήσει τα ipso facto ab initio δικαιώματά της.
ΑΜΠΕ: Πρόκειται η Τουρκία να παρέμβει στη συζήτηση για τη μελλοντική αρχιτεκτονική της ΕΕ; Έχει γίνει κάποια συζήτηση για το θέμα αυτό με την ελληνική κυβέρνηση;
AH. DAVUTOGLU: Η Τουρκία είναι μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας και έχει πολύ στενές σχέσεις με την ΕΕ μέσα στην προοπτική να γίνει πλήρες μέλος της Ένωσης. Συνεπώς, είναι φυσικό η Τουρκία να παρακολουθεί τις εξελίξεις στην ΕΕ και τις συζητήσεις που αφορούν το μέλλον, συζήτηση που επανενεργοποιήθηκε μέσα από την εξελισσόμενη οικονομική κρίση. Η ομιλία για την «Κατάσταση της Ένωσης» του κ. Μπαρόσο, του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 12 Σεπτεμβρίου, καθώς και η τελική έκθεση της «Ομάδας το Μέλλον της Ευρώπης» που δημοσιεύθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου, προαναγγέλλουν μεγάλες αποφάσεις που θα φέρουν νέες ρυθμίσεις και ενδεχομένως αλλαγές των συμφωνιών στην ΕΕ.
Η κρίση δεν έχει μόνο αρνητικές επιπτώσεις στις οικονομίες της ΕΕ, αλλά έχει επίσης πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Ελπίζουμε ότι η κρίση δεν θα οδηγήσει σε εσωστρέφεια στην ΕΕ. Η διεύρυνση, που συμβάλλει ουσιαστικά στην ειρήνη, την ασφάλεια και την ευημερία στην ήπειρό μας πρέπει να συνεχιστεί ακάθεκτη. Από την άλλη μεριά κάτω από τις αντίξοες αυτές συνθήκες, η άκρα δεξιά ανέρχεται. Η αύξηση των ρατσιστικών και ξενοφοβικών τάσεων και λόγων είναι μια ακόμα πηγή ανησυχίας για μας.
Θα ανταλλάξουμε απόψεις με τους Έλληνες γείτονές μας για τον δρόμο που θα μπορούσε να πάρει η ΕΕ.
ΑΜΠΕ: Πώς εξηγείτε την έλλειψη προόδου στο θέμα της θεολογικής σχολής της Χάλκης;
AH. DAVUTOGLU: Η θεολογική σχολή της Χάλκης δεν λειτουργεί από το 1971, ως αποτέλεσμα απόφασης δικαστηρίου που ερμήνευε τις αντίστοιχες διατάξεις του Συντάγματος. Γι αυτό δεν μπορεί να ανοίξει με μια καθαρά πολιτική απόφαση. Η ίαση πρέπει να είναι νομική. Η απόφαση του δικαστηρίου δεν είχε ως θέμα τη θεολογική σχολή της Χάλκης καθαυτή, αλλά η θεολογική σχολή επηρεάστηκε έμμεσα. Σύμφωνα με το τουρκικό Σύνταγμα και τη σχετική νομοθεσία, η θεολογική εκπαίδευση είναι δυνατή μόνο υπό την εποπτεία του κράτους.
Αυτός ο συνταγματικός περιορισμός αφορά όλες τις θρησκευτικές κοινότητες στην Τουρκία και δεν υπάρχει διάκριση προς τη ελληνορθόδοξη κοινότητα.
Στο παρελθόν προτάθηκε η επαναλειτουργία της Σχολής, υπό την αιγίδα ενός από τα πανεπιστήμια του Κράτους στην Κωνσταντινούπολη. Προτάθηκε ως μέσο για να ξεπερασθεί η σημερινή νομική εμπλοκή, αλλά δεν έγινε αποδεκτή.
Καταλαβαίνουμε την ανάγκη της ελληνορθόδοξου κοινότητας να εκπαιδεύσει τον κλήρο της και αναζητούμε θετικά έναν λειτουργικό τρόπο για να επαναλειτουργήσει η Θεολογική Σχολή με ικανοποιητικό τρόπο για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη.
ΑΜΠΕ: Πώς εξηγείτε τον νέο νόμο που περιορίζει το δικαίωμα των Ελλήνων υπηκόων στο να αποκτήσουν ακίνητη περιουσία στην Κωνσταντινούπολη;
AH. DAVUTOGLU: Σε όλες τις χώρες το δικαίωμα των αλλοδαπών να αποκτήσουν ακίνητη ιδιοκτησία προσδιορίζεται από πολλαπλά κριτήρια που αρχίζουν από το τύπο και τον τόπο της ιδιοκτησίας μέχρι την αρχή της αμοιβαιότητας και άλλες παραμέτρους εθνικής ασφάλειας. Μερικές φορές ειδικές καταστάσεις, όπως η εγγύτητα σε περιοχές πολιτιστικής σημασίας, λαμβάνονται υπόψη. Από οικονομικής απόψεως η κυβέρνησή μας παίρνει σαφή μέτρα για να άρει τους περιορισμούς, όσο είναι δυνατόν. Το δικαίωμα των αλλοδαπών να αποκτήσουν ακίνητη ιδιοκτησία στην Τουρκία -και αυτό αφορά τους πολίτες όλων των χωρών, όχι μόνο τους Έλληνες- προσδιορίζεται αφού λάβουμε υπόψη μας όλους τους παράγοντες. Είμαι βέβαιος ότι η μέθοδος αυτή ισχύει σε όλες τις χώρες.
